درباره کرمانشاه - پرتال اصلی دانشگاه رازی
| کرمانشاه در گذر زمان جمعیت و نژاد استان کرمانشاه
مشخصات دشتهای استان کرمانشاه
مشخصات عمومی رودهای استان
مساجد و اماکن تاریخی کرمانشاه مسجد جامع کرمانشاه این مسجد در بافت قدیم شهر کرمانشاه و در خیابان مدرس واقع شده است. از این مسجد تنها بخشی از شبستان آن باقی مانده است؛ این شبستان دارای چهل و پنج طاق چشمه بوده که هم اکنون بیست و پنج طاق آن باقی مانده است . در سمت جنوبی مسجد ، دو بالاخانه وجود داشته که مدرسه بوده است . این مسجد از نظر ساخت شبیه مساجد دوره زندیه است و طبق کتیبه مسجد در سال 1196 ه . ق مصادف با حکومت علی مرادخان زند ساخته شده است . در قسمت جنوبی مسجد ، مسجد دیگری با صحن و شبستان کنونی وجود دارد که به مسجد امیری معروف است . بانی این مسجد امیرنظام زنگنه از نوادگان شیخ علیخان زنگنه و از امرای دوره محمدشاه قاجار و اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بوده است . مسجد و حسینیه شیخ محمود تم تم این مسجد در سال 1363 قمری به وسیله شخصی بنام شیخ محمود ساخته شده ( اواخر رضا خان و اوایل پهلوی ) که درروستای تم تم در جنوب غربی شهرستان روانسر در موقعیت 46 درجه و 38 دقیقه طول جغرافیایی و 34 درجه و 38 دقیقه عرض جغرافیایی و 1360 متر ارتفاع از سطح دریا قرار دارد . روستای تم تم از جمله محل های بسیار غنی است که تپه تم تم . تپه رحیم و تپه گل پری در اطراف آن واقع شده است . بطور کلی مجموعه مسجد و حسینیه در کنار بافت مسکونی روستا قرار دارد مسجد دارای صحن ساده ای با ستونهای چوبی است که در ساخت آن از مصالح آجر و ملاط گچ استفاده شده است پنجره های مسجد بصورت هلالی بوده بطوریکه در ابتدا از جنس چوب به سبک اواخر دوره قاجار با شیشه های رنگی ساخته شده است اما فرم آنها در دوره دیگر تغییر یافته و پنجره های آهنی جایگزین آنها می شود در سمت چپ مسجد حسینه واقع شده است که دارای صحنی ساده با چند طاقچه گچی می باشد پنجره های حسینیه نیزمانند مسجد دارای سبک هلالی است . بخشی از حسینیه که در حال حاضر نوادگان شیخ محمود در آن ساکنند دارای دیوار های خشتی با اندود کاه گل می باشد پشبند های آجری در اطراف ورودی قرار دارد ودارای ایوانی سنگی است در ضلع شمالی روستا قبرستان قدیم و جدید روستا قرار دارد که مقبره شیخ محمود بانی مسجد تم تم نیز در آن واقع شده است. مسجد جامع پاوه این مسجد در خیابان امام محمد شافعی در شمال شهر پاوه واقع شده است . این بنا ظاهراً بر روی بقایایی از آتشکده دوره ساسانی پی ریزی شده است . این مسجد فاقد صحن بوده و از یک شبستان مستطیل شکل تشکیل گردیده است . این شبستان به ابعاد 1520 متر است که در داخل آن 15 ستون چوبی قرار دارد که ارتفاع هر یک از ستون ها 30 متر می باشد . در سال های اخیر در محراب مسجد تعمیراتی انجام شده و شکل اصلی آن تغییر کرده است. این مسجد دارای یک مناره می باشد. مردم محل بنای این مسجد را به صدر اسلام نسبت می دهند و بر این باورند که در روزگار خلیفه دوم به دستور فرزندش عبدالله بن عمر بنا شده است .در سال های اخیر این مسجد توسعه پیدا کرده و ساختمان جدیدی با استفاده از شیوه و سبک مسجد النبی در مدینه منوره در کنار آن ساخته شده است. مسجد دولتشاه این مسجد در محله فیض آباد و در خیابان کزازی واقع شده است. این مسجد توسط محمدعلی میرزا دولتشاه فرزند بزرگ فتعلیشاه در کنار دیوانخان کرمانشاه که در آن زمان شامل 12 عمارت بود ، ساخته شده است . ستون های سنگی مارپیچ ، محراب مقرنس کاری شده و گچ بری های زیبایی شبستان زنانه ، به این مسجد زیبایی خاص داده است . مسجد حاج شهباز خان این مسجد نیز در بافت قدیم شهر کرمانشاه در خیابان مدرس قرار گرفته است. این مسجد دارای شبستانی بزرگ است که دوازده ستون سنگی یکپارچه در آن قرار دارد و طاق های شبستان بر آن استوارند. برخی از طاق چشمه ها به شیوه معقلی کاری تزئین شده است. این مسجد که سال ها محل طلاب علوم دینی و تبلیغات مذهبی بوده است در سال 1235 هجری قمری توسط حاج شهبازخان و شش برادرش که بنیان گذارها طایفه معروف حاجی زادگان بودند، ساخته شده است. مسجد شازده این مسجد در اراضی معروف به چهار باغ قرار دارد . این مسجد دارای شبستانی است که در داخل آن 15 طاق چشمه قرار گرفته که این طاق ها بر روی ستون های آجری قطوری استوارند . این مسجد نیز به دستور محمدعلی میرزای دولتشاه احداث شده است. مسجد عمادالدوله این مسجد یکی از با شکوهترین مساجد قاجاریه شهر کرمانشاه می باشد که در سال 1285 هجری قمری توسط امامقلی میرزا عمادالدوله والی غرب در بازار زرگرها ساخته شده است . این مسجد دارای صحن مرکزی است که در پیرامون آن، حجره هایی برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده که طبق وقفنامه با شرایط خاصی باید در آن ساکن و به تحصیل اشتغال بورزند. بازار و کاروانسرای عمادالدوله که از صدها مغازه و حجره تشکیل شده وقف بر مصارف این مسجد است. پس از بنای این مسجد، بانی آن یکی از درهای حرم حضرت علی (ع) را به کرمانشاه آورد و در مسجد نصب کرد و به جای آن دری از نقره وقف آستانه علوی نمود. این درگاه امروزه در مدخل مسجد و بازار زرگرها قرار گرفته، به «بقایی شاه نجف» شهرت دارد. این درگاه چوبی متعلق به دوره صفویه است. مسجد عبدالله بن عمر این مسجد یکی از مساجد صدر اسلام است که در روستای شالان از توابع ریجاب واقع شده است. شالوده این بنا بر روی بنایی قبل از اسلام ساخته شده است. پلان مسجد به شکل مستطیلی است که طول آن 18 متر و به عرض آن 107 متر است . درداخل شبستان مسجد ، هشت ستون در دو ردیف به موازات هم قرار دارند . این ستون ها از نظر شکل دو نوع می باشند . چهار ستون چهار ضلعی به ابعاد 75*75 سانتی متر که تا سقف به یک اندازه هستند و چهار ستون دیگر که در یک امتداد قرار دارند ، هر یک از سه بخش تشکیل شده اند . بخش نخست که از کف مسجد تا 30 سانتی متر شروع می شود و به صورت چهارگوش می باشد پس از آن تا ارتفاع 20/2 متری به شکل استوانه أی در آمده و در بخش سوم ساقه ستون مجدداً به شکل چهارضلعی دیده می شود . در بالای این دو ردیف ستون دو الوار تراشیده شده ضخیم انداخته اند و سپس تیرهای افقی مسجدی روی آن دو قرار داده اند. محراب مسجد برخلاف سایر مساجد اسلامی از دیوار جنوبی بیرون نیامده بلکه به وسیله گچبری به دیوار مسجد اضافه شده است. منبر مسجد پشت به محراب ساخته شده و مصالح آن سنگ و گچ می باشد. این منبر دارای پنج پله است. منار مسجد مدت ها بعد از ایجاد بنا، در قسمت جنوب غربی پشت بام ساخته شده است. راه ورودی به مناره هم از پشت بام مسجد است . این منار دارای 21 پله مثلثی شکل است. در بالای آن نیز گنبدی مخروطی قرار دارد. مدخل مناره دارای تاق گهواره ای شکل بوده و نمای خارجی آن در قسمت فوقانی با چوب و گچ تزئین شده است. تعدادی از آثار باستانی استان کرمانشاه به ترتیب زمانی
جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی
بازار سنتی کرمانشاه نقش برجسته هرکول این نقش برجسته که در سال 1337 ش به هنگام احداث جاده همدان ـ کرمانشاه شناسایی گردید، مرد نیرومند کاملاً عریانی را به صورت لمیده بر روی نقش شیری در حال استراحت در زیر سایه درختی نشان می دهد. وی به پهلوی چپ به طور نیم خیز به آرنج تکیه نموده است. در دست چپش پیاله ای دیده می شود که تا نزدیک صورت نگه داشته است. این شخص دست راستش را روی پای راست قرار داده و پای چپش را تکیه گاه پای دیگرش کرده است. در پشت سر این شخصیت، نقوش و کتیبه ای حجاری شده است. این نقوش شامل درختی است که بر شاخه آن کمان دان و تیردانی آویزان است و در کنار درخت گرز مخروطی شکل گره داری نقش شده است. کتیبه به خط یونانی در هفت سطر بر روی لوحی که نمای آن به شکل معابد یونانی (سنتوری شکل) است، نوشته شده است. مضمون این کتیبه چنین است: « به سال 164 ماه پانه موی هرکول فاتح درخشان به وسیله هیاکنیتوس پسر پانتیاخوس به سبب نجات کل امن فرمانده کل این مراسم برپا شد.» اگر این سال را مبدأ تاریخ سلوکی یعنی 312 ق.م بسنجیم، سال 148 ق.م به دست می آید که همزمان با مهرداد یکم است. تکیه معاون الملک تکیه معاون الملک یکی از بناهای به جای مانده دوره قاجاریه در کرمانشاه می باشد که کاشی‌های منحصر به فردش آن را از دیگر تکایای شهر متمایز می کند. این بنا در بافت قدیم شهر، در محله آبشوران قدیم و در خیابان شهید حـداد عادل واقع شـده است. که بـه دستور حسین خان معروف به معین الرعایا ساخته شده است. این بنا از سه قسمت تشکیل شده است: قسمت اول را حسینیه، قسمت دوم را زینبیه و قسمت سوم را عباسیه می‌نامند. مجموعه بنا در حدود شش متر از سطح خیابان پائین تر است به طوری که برای ورود به حسینیه باید از 17 پله بزرگ عبور کرد . در جنب پله های ورودی، سقاخانه کوچکی وجود دارد که به وسیله کاشی هایی با نقوش حضرت ابوالفضل (ع) تزئین شده است. حضرت ابوالفضل سوار بر اسب، شمشیر به کمر و پرچم در دست دارد. روی پرچم جمله « نصر من الله و فتحاً قریب » نوشته شده است. جلوی پای سوار نیز تصویر کودک خردسالی دیده می شود. مردم محل سوار را به حضرت ابوالفضل و تصویر کودک را به حضرت سکینه نسبت می‌دهند که از عموی خود عباس طلب آب کرده است. از این رو این مکان را محترم شمرده و در آنجا نذر می‌کنند، شمع روشن کرده و طلب حاجت می کنند. سراسر نمای مدخل و سردر ورودی بنا نیز با کاشی های نفیس تزئین شده است. حسینیه در حقیقت صحن کوچکی است که در اطراف آن حجره‌های دو طبقه و طاق نماهای متعددی قرار گرفته است که سراسر دیوارهای آن با کاشیکاری زیبا آراسته شده است . داخل طاق نماهای این بخش به وسیله تابلوهای کاشیکاری شده پوشیده شده است این تابلوها، صحنه‌هایی از عزاداری شامل سینه زنی، قمه زنی و هم چنین تصاویری از خلفا و سلاطین ایران، بارگاه حضرت سلیمان را نشان می‌دهد. علاوه بر کاشی‌های با نقوش انسانی، کاشی‌هایی نیز با نقوش هندسی زیبا به کار رفته است. تکیه بیگلربیگی این بنا در محله قدیمی فیض آباد و در کوچه صارم الدوله واقع شده است. این تکیه که در زمان قاجاریه توسط عبدالله خان ملقب به بیگلربیگی ساخته شده است از لحاظ آئینه کاری در میان تکایا کرمانشاه بی نظیر است. در سمت غربی حیاط، تالار آئینه کاری بزرگی ساخته شده که به حسینیه معروف است. این تالار با تزئینات عالی و کتیبه های متعددی مربوط به دوران سلطنت مظفرالدین شاه مزین شده و در دو سوی دیگر، اتاق وسیع مهمانخانه بیگلربیگی واقع گردیده است. در سمت غربی حیاط، تالار آئینه کاری بزرگی ساخته شده که به حسینیه معروف است. این تالار با تزئینات عالی و کتیبه های متعددی مربوط به دوران سلطنت مظفرالدین شاه مزین شده و در دو سوی دیگر، اتاق وسیع مهمانخانه بیگلربیگی واقع گردیده است. کاخ خسرو در حاشیه شمالی شهر کنونی قصرشیرین و در نزدیکی آتشکده چهار قابی، ویرانه‌های قصر خسرو پرویز دیده می شود که امروزه به صورت تلی از خاک در آمده است. این بنا بر روی مصطبه ای به ارتفاع 8 متر ایجاد شده است. این بنا در جهت شرقی ـ غربی به ابعاد 98*285 متر ساخته شده که راه ورود به داخل بنا از طریق پلکان دو طرفه ای بوده است. در قسمت شرقی بنا، تالار ستون مستطیل شکلی وجود دارد که سقف آن به وسیله طاق های آجری پوشش داده شده است. در پشت تالار، اتاق گنبد دار بزرگی ساخته شده که راه ورود به آن از طریق درگاهی است که در قسمت غربی تالار ایجاد شده است. در دو طرف شمال و جنوب اتاق گنبد دار، اتاق های مستطیل شکلی وجود دارد که از طریق اتاق گنبد دار قابل دسترسی بوده اند . همچنین در پشت اتاق گنبد دار، حیاطی مربع شکل با رواق ستون دار قرار دارد که ابعاد آن 27*27 متر می باشد . دور اطراف این حیاط ستون دار را اتاق های متعددی فرا گرفته است. در قسمت غربی حیاط نیز ایوانی ساخته شده است که از طریق درگاهی به حیاط دیگر کاخ منتهی می شود . در اطراف این حیاط‌ها نیز مجموعه اتاق ها و اصطبل ها قرار گرفته است. در قسمت شمالی تراس، چندین خانه به صورت یک مجموعه وجود دارد. اسکار رویتر اظهار می‌کند خانه‌هایی که در قسمت مرکزی عمارت قرار دارند احتمالاً حرم پادشاه را شکل می‌دهند و خانه‌های واقع در بیرون ساختمان مکانی برای پذیرائی میهمانان بوده است. در مورد این کاخ، مورخین و جغرافی نویسان ایرانی و عرب هر کدام مطالبی نوشته‌اند، اکثر اینها اظهار می کنند که این کاخ توسط خسرو پرویز در میان باغ وسیعی ساخته شده که حیوانات وحشی با کمال آزادی در این مکان می‌زیسته‌اند و آب فراوانی از رودخانه الوند در جدولی مرتفع به این باغ وارد می گشته است. با قوت این کاخ را جزء عجایب جهان به شمار آورده که در سال 628 میلادی توسط هراکلیوس ویران شده است. هنرهای سنتی استان کرمانشاه گلیم بافی گلیم بافی در اغلب نقاط ایران بخصوص در میان قشقائیها، ال‌سونها، کردها، لرها و بلوچها رواج خاصی دارد. بافت گلیم همچون بسیاری از رشته‌های گوناگون صنایع دستی روستایی خاص زنان است و زنان عشایر و روستائی ایران، آفریننده نقشها و رنگ آمیزیهای دلپذیری هستند که در نوع خود در حد کمال است. دستگاه گلیم بافی اغلب بصورت افقی روی زمین قرار می‌گیرد، چله‌کشی آن تقریبا شبیه به چله کشی قالی است، تارها اغلب به رنگ سفید و پنبه‌ای و پودها پشمی و رنگین است و نقوش مختلف را با پودهای رنگارنگ بر روی گلیم ایجاد می‌کنند. گلیم بافی در ایران شیوه‌های گوناگون دارد و در اغلب نقاط ایران همه شیوه‌ها رایج است، ولی هر نقش و رنگ آمیزی که بافندگان مناطق مختلف بکار می‌برند دارای ویژگیهای خاص خود است که اغلب از روی نقش و رنگ آمیزی یک گلیم، می‌توان به محل تولید آن پی برد. در منطقه کرمانشاه گلیم یکی ازعمده ترین کف پوش ها است. موج بافی بافته ای است دستگاهی و در مراکز نودشه و جوانرود بافته میشود. در کارگاه‌های موج بافی دو نوع تولید وجود دارد: 1- جا نماز یاسجاده 2- رختخواب پیچ - طول آن همیشه 2 متر وعرض آناز45تا 57 سانتی متر متغیر است. رختخواب پیچ استفاده‌های گوناگونی دارد از جمله پیچیدن رختخواب، روکرسی و به منظور پشتی درمنزل. قالی بافی تولید فرش سیدعبدالهی که بوسیله تولید کننده ای به همین نام درکرمانشاه آغاز شد و افزایش طرح های دیگرکه متأثر از نقوش فرش ساروق، کرمان و بیجار بود در واقع نشان دهنده سابقه بافت فرش شهری کرمانشاه درآغاز قرن حاضر شمسی است. به طور کلی، فرشبافی اصلی و واقعی کرمانشاه را باید در مناطق روستایی و ریشه آن ها را در پهنه گسترده قالی بافی عشایری جستجو کرد که به قالی بافی تاریخی و کهنسالی ایران می‌پیوندد. قالی بافی به صورت یک فعالیت جنسی، با ارزش خودمصرفی و با نقشه های بومی و محلی‌از سالها پیش‌در بسیاری‌از روستاها و در میان عشایر منطقه‌کرمانشاه وجود داشته است. نقشه‌های‌محلی‌شناخته‌شده‌که نام روستاهای معینی را برخودار دارند،گواه بارزی بر این امر است. از این جمله‌اند نقشه‌های کیونانی، حسین آبادی، اکبر آبادی، و غیره که به نام روستاهای کیونان، حسین آباد و اکبرآباد نامیده شده است. روستاهایی که نامشان بر این نقشه‌ها، نشسته، زادگاه این نقشه ها بوده‌اند و یا ممکن است بافندگانشان در این مورد تقدم یا مهارت بیشتری داشته‌اند. گیوه کشی مسافران قدیم برای پیاده پیمودن مسیرهای طولانی باید پای پوشی مقاوم انتخاب می کردند که ضمن سبکی و خنکی ، در گرما و سرما پوشش مناسبی برای حفاظت از پا باشدمجموعه این نیازها باعث شد پای پوشی اختصاصی و بی نظیر به نام گیوه در نقاط مختلف ایران ساخته شود. گیوه پای پوشی سبک ، راحت ، مقاوم ، خنک و در مقایسه با دیگر اقلام زندگی ، ارزان بوده است گیوه ، تولید مشترک خانوادگی است. بدین صورت که رویه گیوه را زنان و قسمت زیرین تخته را مردان تولید می کنند. تخته کشی که تولید آن خاص مردان است با پارچه و چرم درست می شود. مواد اولیه آن نیز عبارت است از: پوست گاو که به صورت نوارهای باریک در کف گیوه به کار می رود ، چربی (یا پیه) برای کم کردن اصطکاک و راحتی کار دوخت به درفش یا نوارهای پوست مالیده می شود ، نخ که بیشتر از موی بز است ، برای بخیه کاری دور تخت گیوه به کار می رود و پارچه نخی نازک که آن را به صورت فتیله های نازک برای استفاده در کف گیوه درمی آورند. گیوه را با رنگهای طبیعی و مصنوعی رنگ می کنند و از کتیرا برای آهار زدن و منسجم کردن پارچه های فتیله استفاده می شود. تخت چرمی و پلاستیکی در گیوه های طرح جدید به کار می روند. کار گیوه کشی به طور کلی در 2مرحله کارگاهی و خانگی صورت می پذیرد. کارهای کارگاهی (مغازه ای) با ابزارهای گوناگون به دست مردان انجام می شود و عملیات خانگی به قسمت روی گیوه مربوط است که به وسیله زنان روستایی انجام می شود. در حال حاضر در یزد ، اصفهان و کرمانشاه گیوه تولید می شود که در کرمانشاه تولید گیوه بیشتر است. در کرمانشاه تولید 4 نوع گیوه معمول است: گیوه تخت آجیده که کف تخت آن با نخ پرک آج خورده است و استحکام زیادی دارد و مرغوب ترین نوع گیوه به شمار می آید. گیوه تخت چرمی که بتدریج جایگزین گیوه های تخت آجیده شده است و کف آن چرم یک تکه گاومیش است.گیوه تخت پلاستیکی که به دلیل ارزانی خریدار بیشتری دارد و گیوه با رویه ابریشمی که رویه آن از نخهای ابریشمی رنگارنگ تهیه می شود و دارای نقوش هندسی و بسیار چشم نواز است. نواهای کردی کرمانشاه هوره از نواهای قدیمی مردم کرد است. مشهور است نکیسای باربد برای خسرو و شیرین هوره می خوانده‌اند. برخلاف چند دهه اخیر هوره را با همراه تنبور اجرا می کردند. این نوا دارای چهارده مقام می باشد که عبارتند از : 1- گله خاک 2- گله وه دره 3- بالا دستانی 4- شاه حسینی 5- سارو خانی 6- جلو شایی 7- طرز 8- مجنونی 9- کری 10- پاریه 11- دو بالا 12- غریوی 13- بانه بنه یی 14- پاوه موری که هرکدام دارای فرعیاتی می باشند. گونه دیگر هوره مویه یا مور است که در شیون و مرگ افراد ، بوسیله زنان و در بعضی از نقاط توسط مردان خوانده می شود. با ظهور تصوف در نقاط کردنشین اهل سنت و جماعت دروایش قادریه هوره را با جذبه و حالت گریه و استغاثه به گونه ای خاص خواندند و رنگی عرفانی به آن دادند که به سوز معروف شد . هوره را در جنگ نیز جنگجویان کرد می خوانده اند . از دیگر ردیف ها و نغمه های کردی باید از بیات کرد ، حاجی حسنی ، بسته نگار ، قطار و قرایی که در دستگاه شور اجرا می شود نام برد. دو گونه دیگر از نواهای کردی ، گورانی و سیاه چمانه می باشد که در منطقه جوانرود و اورامان رواج بیشتری دارد . گورانی از الحان بهاری است که ابیات آن از دو بیتی های محلی است و به هنگام دمیدن سبزه و گل در دشت و کوهستان و در مراسم عروسی و شادمانی با همراهی شمشال و یا بدون ساز خوانده می شود . سیاه چمانه از الحان پائیزی است و زمان خواندن آن برگ ریزان می باشد که با هلهله و شادمانی همراه نبوده و بسیار غم انگیز است. سازهای محلی 1 ـ دوزله: دوزله سازی است بادی که از استخوان دال و یا حتی نی ساخته می شود به این ترتیب که برای درست کردن آن دو جفت استخوان را بوسیله موم به هم وصل می کنند سپس شش سوراخ در روی آن تعبیه کرده و بوسیله فیقه در آن می دمند و با حرکات انگشتان انواع ملودی ها را اجرا می کنند. با دمیدن ممتد توسط دهان در فیقه، صدای دلنشین و گیرایی ایجاد می شود. دوزله از نوع سازهایی است که جنبه بزمی دارد و در مراسم عروسی و عزا به کار می رود. 2 ـ دایره: دایره به شکل حلقه دایره مانندی است که از چوب نرم ساخته شده، سپس پوست نازک گوسفند یا بز به آن می کشند و به دور تا دور آن زنگول هایی منظم می‌آویزند . زدن دایره در مراسم شادی رایج است. 3 ـ سرنا: سازی است که جنبه بزمی دارد و در مراسم عروسی و عزا به کار می رود. 4 ـ شمشال: نوعی ساز بادی است از فلز که شبیه نی است و مانند نی نواخته می شود. این ساز در واقع همان نی چوپان است که سه جنبه حماسی، عرفانی و طبی دارد. 5 ـ تنبور: تنبور سازی است مقدس که بیشتر در منطقه گوران و صحنه در میان پیروان اهل حق رواج دارد این ساز از نوع سازهای زهی است با دسته بلند شبیه سه تار با این تفاوت که دسته تنبور طبیعی تر از دسته سه تار است. در حال حاضر تنبور در استان کرمانشاهان و مناطق کرد نشین، ساز اساسی در تک نوازی و هم نوازی می باشد و می توان ادعا کرد که بدون این ساز، موسیقی عرفانی این مناطق هیچ گاه معنای کاملی ندارد و همین امر چنان قداستی بدان بخشیده که در برخی مناطق بدون داشتن وضو آن را نمی نوازند و نوازندگان آن از گزیدگان قوم بوده و دارای ارزشی معنوی در بین مردم می باشند. از دیگر سازهای محلی می توان تنبک، نی لبک، دهل نام برد. منابع اقتصادی استان کشاورزی استان کرمانشاه به علت شرایط خاص اقلیمی و وجود خاک های زراعی مرغوب، آب فراوان، دشت های وسیع و دره های حاصلخیز و طولانی از نواحی مستعد کشاورزی کشور محسوب می شود و از امکانات بالقوه بسیار بالایی برای توسعه کشاورزی برخوردار است. عوامل فوق باعث شده که این استان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان غلات و حبوبات کشور باشد. استان کرمانشاه دارای دو اقلیم سردسیری و گرمسیری است. نواحی سردسیری استان مساعد برای کشت غلات، حبوبات، علوفه، چغندرقند، دانه های روغنی و سبزیجات می‌باشد. نواحی گرمسیری نیز قابلیت کشت غلات، جالیز، صیفی، مرکبات و نخیلات را دارد. دامپروری از دیگر فعالیت های اقتصادی استان دامپروری است. استان کرمانشاه به عنوان یکی از مراکز عشایری کشور با قابلیت های مرتعی مناسب، قرار گرفتن در دامنه های زاگرس، دارا بودن استعدادهای ویژه در زمینه آب و خاک و همچنین همجواری با استان های ایلام و لرستان از دیرباز یکی از قطب های مهم دامپروری و کشاورزی در سطح کشور محسوب می شده و همواره تأمین کننده قسمتی از فراورده های دامی کشور بوده است. بطورکلی پرورش دام در استان به سه صورت ثابت، نیمه متحرک و متحرک صورت می گیرد. شیلات استان کرمانشاه یکی از مناطق مستعد و قابل توسعه آبزی پروری در کشور است. وجود منابع آبی فراوان از جمله رودخانه های دائمی، چشمه ها، آبگیرها و تالاب ها شرایط مناسبی جهت توسعه پرورش ماهی در استان ایجاد نموده است. از دیگر منابع اقتصادی استان، زنبورداری و پرورش طیور است. صنایع دستی استان کرمانشاه از دیرباز به موازات توسعه کشاورزی و دامداری در زمینه صنایع نیز پیشرفت داشته است و آثار بسیاری از روزگاران کهن به جا مانده که نمودی است از استعداد و دست های ماهر هنرمندان این دیار، صنایع دستی مردم این استان شامل گیوه‌کشی، موج بافی، پرده بافی، قلمزنی، ساخت ابزارهای فلزی، گلیم بافی، نمدمالی، جاجیم بافی، قالی بافی و … می‌باشد. صنعت یکی دیگر از منابع اقتصادی استان کرمانشاه، کارخانه‌های صنعتی می باشد. اولین اقدام در جهت استقرار صنایع با احداث پالایشگاه نفت کرمانشاه شروع گردید که در حقیقت می توان آن را اولین واحد صنعتی مدرن در منطقه غرب دانست. در استان کرمانشاه با توجه به استعداد سرشار کشاورزی آن، ایجاد کارخانه‌های وابسته به کشاورزی را ایجاب نموده است که از آن جمله کارخانه قند بیستون و اسلام آباد می‌باشد که باعث رونق کشاورزی و کشت چغندر و بالا رفتن سطح اشتغال در منطقه گردیده است. کارخانه سیمان در 12 کیلومتری جاده کرمانشاه ـ همدان یکی از دو واحد بزرگ تولید سیمان در منطقه غرب کشور بوده و تأثیر بسزایی در توسعه اقتصادی منطقه داشته است. از جمله واحدهای صنعتی دیگر می توان به نیروگاه حرارتی بیستون، کارخانه نساجی غرب، پشم ریسی غرب، پشم بافی کشمیر، کارخانه تولید انواع سیم و کابل برق، کارخانه رنگ سازی، کارخانه تولید نایلون، خوراک دام و طیور را نام برد. جغرافیایی طبیعی و اقلیم استان استان کرمانشاه ناحیه ای کوهستانی است که ما بین فلات ایران و جلگه بین النهرین قرار گرفته است و سراسر آن را قلل و ارتفاعات سلسله جبال زاگرس پوشانیده است. سلسله جبال زاگرس در محدوده این استان به صورت مجموعه ای از رشته کوهای موازی پدیدار گشته که دشتهای مرتفع کوهستانی در بینابین آنها شکل گرفته و بستر گذرگاه های مهم زاگرس را به وجود آورده است. استان کرمانشاه در معرض جبهه های مرطوب مدیترانه ای قرار دارد که در برخورد با ارتفاعات زاگرس، موجبات ریزش برف و باران را فراهم می سازد . در استان کرمانشاه اقلیم‌های متفاوت قابل تشخیص است. 1- زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک: که شهرستانهای قصرشیرین، سر پل ذهاب و دهستان ازگله در جنوب غربی شهرستان جوانرود را شامل می شود. 2- زمستان و تابستان خنک: که شهرستانهای پاوه و جوانرود (بجز دهستان ازگله)و بخش کرند از توابع شهرستان اسلام آباد غرب را در بر می‌گیرد. 3- اقلیم نیمه خشک و استپی گرم: که شهرستانهای کنگاور ، صحنه و هرسین را شامل میشود. آب و هوای کرمانشاه با توجه به نظریات هواشناسان و بر اساس آمارهای جوی ثبت شده سالیانه و تجربیات محلی ، استان کرمانشاه دارای آب و هوای گرمسیری است . سایر نقاط استان از نظر آب و هوا تحت تأثیر عوامل اصلی و فرعی دیگری می باشد که اوضاع اقلیمی این ناحیه را به وجود می آورد از جمله عوامل اصلی عبارتند از اول ورود و عبور جریان مدیترانه ای که عامل اصلی بارندگی در استان کرمانشاه می باشد . دوم ارتفاعات این استان که در مقابل جریان های مرطوب غربی قرار گرفته و معمولاً دامنه های این کوهستان ها خصوصاًدامنه های روبه غرب دارای رطوبت بیشتر و دامنه های روبه شرق خشک تر و دارای نزولات جوی کمتر است . مقدار بارندگی در مناطق مختلف بر حسب ارتفاع، تفاوت هایی دارد. چنانکه دشت های محصور داخلی و برخی از جلگه ها دارای بارندگی کمتر و در مناطق مرتفع معمولاً دارای بارندگی بیشتر می‌باشد. سرما معمولاً از آذر ماه آغاز و تا اسفند ماه ادامه می‌یابد. در مناطق کوهستانی برف چندین ماه از سال در ارتفاعات می ماند و درجه حرارت تا 15ـ درجه سانتیگراد پائین می‌آید. فصل زمستان در این مناطق طولانی است که با بهاری کوتاه به تابستان متصل میشود. بادهای مهم استان کرمانشاه "بادهای غربی" که رطوبت نسبی اقیانوس اطلس و مدیترانه را منتقل می‌کنند که موجب بارندگی می‌گردند و جریان آن معمولا در زمستان و بهار بیشتر است."بادهای شمال "که در فصل تابستان می وزند و در اعتدال آب و هوای بخشی از استان و کاهش گرمای آن موثرند و"بادهای سام یا سموم" که تنها در منطقه نوار مرزی می وزند و هوای آن را در تابستانها بسیار گرم و غیر قابل تحمل می سازند و زیانهای بسیاری به بار می‌آورد. طاق بستان طاق بستان در سمت راست ورودی شهر کرمانشاه، در شمال شرقی این شهر، قراردارد که مجموعه‌ای از سنگ نگاره‌ها و سنگ نبشته‌های دوره ساسانی است . طبیعت اطراف طاق بستان در زمان ساسانیان بیشه‌زاری مناسب برای شکار سلاطین بوده است. بقایای دیوارهایی که در انتهای بیشه، راه بر شکار از کوه رانده شده می‌بسته، هنوز باقی است. پس از ورود به مدخل طاق بستان، اولین سنگ نگاره به اردشیر دوم مربوط است. اردشیر بین اهورا مزدا و میترا قرار گرفته، روی خود را به سوی اهورا مزدا گرفته و با دست چپ حلقه مودت را از وی دریافت می‌کند. زیر پای شاه و اهورا مزدا دشمن یا ( اهریمن) بر زمین افکنده شده است. بعد از این نقش، طاق کوچکی قرار دارد که پیکره شاهپور دوم و پسرش شاپور سوم بر آن دیده میشود. بالای هر کدام از این سنگ نگاره‌ها در سطرهایی به خط پهلوی ساسانی صاحب نقش معرفی شده است. در سومین بخش از این مجموعه، مدخل طاق از بالا تا پایین سنگ نگاره زیبایی از نقش فرشتگان بالدار، درخت زندگی، مجالس شکار گراز در بیشه زار و شکار مرغان و ماهیان در مرداب و نقوش فیل، اسب و قایق و .... وجود دارد که همراه نوازندگان، مجلس شادمانی را حکایت می‌کند. در پایین این نقش، سواری بر اسب، زره پوش و مسلح دیده میشود که برخی آن را نقش پیروزساسانی و برخی دیگر نقش خسرو پرویز می‌دانند. اتاق بزرگ، این اتاق مربوط به اواخر عصر ساسانی است. فرشته‌های سردر تاق نمادپیروزی هستند و صحنه فوقانی در داخل تاق خسروپرویز (628 - 590 میلادی) را بین مظهراهورامزدا آناهیتا نشان می‌دهد. مجسمه سوار هم احتمالا متعلق به خسروپرویز است ودیوارهای جانبی صحنه‌های بزم و شکار وی را نشان می‌دهد. نقش رنگی در سال 1237ه.ق وبه دستور محمدعلی میرزا دولتشاهی فرزند ارشد فتحعلی شاه قاجار ایجاد شده است. طاق گرا بنای مستطیل شکل طاق گرا به ابعاد 70/7 86/4 متر در گردنه پاتاق، بر سر راه کرمانشاه به سرپل ذهاب و در کنار راه باستانی سنگفرش شده‌ای قرار دارد که فلات ایران را به بین‌النهرین ارتباط می‌داد. درباره قدمت این بنا اختلاف نظرهایی وجود دارد برخی آن را به دوره اشکانی و برخی دیگر آن را به دوره ساسانی نسبت می‌دهند، همچنین برای این بنا کارکردهای متفاوتی چون راه کاروان رو، توقف‌گاه، موکب شاهی، اریکه سلطنتی، پاسگاه مرزی، بنای یادبود یک پیروزی و ... ذکر شده است. سراب نیلوفر سراب نیلوفر دریاچه کوچکی در حدود 20 کیلومتری شمال غرب کرمانشاه است که مملو از گل‌های نیلوفر است که در فصول گرم سال غنچه‌ها و برگ‌های آن سر از آب برآورده و قسمت زیادی از آن را می‌پوشاند. اطراف این سراب تأسیسات رفاهی گردشگری و پارکی احداث شده است. نقش برجسته و کتیبه داریوش اول این نقش برجسته دوره هخامنشی یکی از با ارزش‌ترین یادگارهای ادبی و تاریخی ایران است و درسی کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه، بر روی صخره معروف به بیستون حجاری شده است. از این کوه در متون تاریخی به نام های «بغستان» به معنی جایگاه خدایان، «بهیستان»، «بهیستون»، «بهستون»، «بهستان» و بیستون یاد شده است. سنگ نگاره داریوش اول شش متر طول و 20/3 متر عرض دارد. در سمت چپ صحنه این سنگ نگاره، تصویر داریوش به ارتفاع 78/1 متر حجاری شده است. وی تاج کنگره داری بر سر و پیراهن بلندی بر تن دارد. ریش او مجعد و چهارگوش است و موهای مجعدش را در پشت سر جمع کرده است. او دست راست را به علات احترام بالا برده و در دست چپش کمانی را گرفته است. در این صحنه، داریوش پای چپش را بر روی سینه «گئومات مغ» نهاده است. در پشت سر داریوش «وینده فره نه» کمان دار و «گئوبروه» نیزه دار – از جمله هفت تنی که در بر اندازی گئومات شرکت داشتند – ایستاده اند. در زیر پای چپ داریوش گئومات مغ به پشت خوابیده و به علامت تسلیم، دست هایش را بالا برده است. پشت سر او نیز صف اسیران – با گردن ها و دست های از پشت بسته – دیده می شود. در بالای سر هر یک از این اسیران و در زیر تنه گئومات مغ و نیز بر روی دامن اسیر سوم نام و نقش پادشاه شورش گرو جایی که در آن جا شورش کرده، ذکر شده است. در بالای سر اسیران، تصویر نمادینی از اهورامزدا در حال اهدای حلقه قدرت به داریوش حجاری شده و داریوش نیز دست راستش را به نشانه‌ی نیایش اهورا مزدا بلند کرده است. این سنگ نگاره در طول زمان تکمیل شد. در آغاز داریوش تنها به نقوش فوق به جز نقش «سکونخا» اکتفا کرد. در این زمان تنها به نقر نبشته ای کوتاه به خط میخی عیلامی در فضای بالای سر خود فرمان داده بود. در این نوشته داریوش به معرفی خود و خاندانش می پردازد و در حقیقت با این نوشته مشروعیت خود را اعلام می کند. پس از آن شرح فتوحاتش را به خط میخی عیلامی در سمت راست سنگ نگاره و در مرحله بعد با خط میخی بابلی در سمت چپ سنگ نگاره نقر می کند. در مرحله نهایی نیز در زیر نقوش برجسته، شرح فتوحاتش را به خط میخی و به زبان فارسی باستان نقر می کن. هنوز سنگ تراشان هخامنشی در حال نوشتن خطوط بر سینه کوه بودند که سکاها دوباره سر به شورش گذاشتند. داریوش در سال 519 ق.م سکونخاشاه سکاها را شکست داد و این رویداد را بی درنگ به سنگ نبشته اضافه کرد. چون جایی برای اضافه نمودن تصویر شاه سکایی باقی نمانده بود، داریوش دستور داد تا بخشی از تن عیلامی را پاک و آن را در سمت چپ قسمت پایین، کنار متن فارسی باستان از نو نقر و به جای تن عیلامی، تصویر سکونخا را حجاری کنند. در این سنگ نبشته، داریوش ابتدا به معرفی خود و خاندانش می پردازد و سپس واقعه قتل گیومات مغ را که پیس از مرگ «کمبوجیه» سلطنت را نصب کرده بود، شرح می دهد. پس از آن به شرح جنگ هایی که بر ضد بزرگان و امرای یاغی کرده بود، می پردازد و در خاتمه به هر کس که این کتیبه بزرگ را محو کند، نفرین می کند. |