«اعتبار آمار و نقش آن در مدیریت و حکمرانی» - پرتال اصلی دانشگاه رازی
پانزدهمین کرسی علمی – ترویجی با عنوان: «اعتبار آمار و نقش آن در مدیریت و حکمرانی» در دانشگاه رازی برگزار شد.
ارائه دهنده: دکتر مهرداد نیاپرست؛ عضو هیئت علمی گروه آمار دانشگاه رازی
ناقدان: دکتر سید رضا هاشمی؛ عضو هیئت علمی گروه آمار دانشگاه رازی/ دکتر سیاوش قلی پور؛ عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه رازی
مدیر جلسه: دکتر حبیب جعفری؛ عضو هیئت علمی گروه آمار دانشگاه رازی
زمان جلسه: دوشنبه 12 دی ماه 1401 ساعت 10:00-12:30
جلسه کرسی علمی ترویجی با عنوان «اعتبار آمار و نقش آن در مدیریت و حکمرانی» به صورت حضوری و وبیناری با حضور اعضای هیئت علمی و علاقه مندان برگزار شد. ارائه دهنده کرسی دکتر مهرداد نیاپرست عضو هیأت علمی گروه آمار دانشگاه رازی، ناقد اول دکتر سیدرضا هاشمی عضو هیأت علمی گروه آمار دانشگاه رازی و ناقد دوم دکتر سیاوش قلی پور، عضو هیأت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه رازی شرکت داشتند و مدیریت جلسه نیز با دکتر حبیب جعفری عضو هیأت علمی گروه آمار دانشگاه رازی بود.
مقدمه مدیر جلسه:
در ابتدای جلسه آقای دکتر جعفری به عنوان مدیر جلسه در خصوص نقش و اهمیت علم آمار به بیان مثالی ملموس در خصوص فرایند انجام تولید یک کالا پرداختند، ایشان عنوان نمودند که برای تولید یک کالا نیاز هست که ماده اولیه با کیفیت تهیه و توسط یک فرایند مناسب این ماده اولیه تبدیل به یک کالای قابل پذیرش مشتری و مصرف کننده گردد، بنابراین تولید یک کالای با کیفیت در ابتدا نیازمند به استخراج و به کارگیری مواد اولیه با کیفیت دارد سپس نیاز هست از تجهیزات به روز و مناسب با استفاده از افراد متخصص فرایند تبدیل ماده اولیه به محصول صورت بگیرد که مورد پسند مصرف کننده باشد و مشتری با خیالی آسوده و بدون دغد غه از آن استفاده کند.
ایشان ادامه دادند که علم آمار هم فرایند تولید اطلاعاتی است که می‌تواند در اختیار متقاضیان و مشتریان خاص و عام قرار گیرد، مواد خام علم آمار داده می‌باشد که برای داشتن استنباط درست آماری نیاز به داده با کیفیت است که به روشهای درست و مناسب جمع آوری شده باشد و سپس توسط آماردان‌هایی که تسلط کافی بر ساختار نظری آمار و تبحر کافی در استفاده از ابزار تحلیل داده‌ها را دارند تجزیه و تحلیل و اطلاعات قابل اتکاء از آن به عنوان محصول علم آمار تولید و در اختیار مشتریان آن قرار خواهد گرفت که از این دست مشتریان می‌توان به مدیران و حکمرانان اشاره کرد که بدون اطلاعات درست و دقیق تصمیم‌های ایشان قطعا با اشکال مواجه خواهد شد و می‌تواند تبعات گاها جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.
شرح ایده‌ها و نظریات ارائه دهنده:
پس از بیان مقدمه‌ای توسط مدیر جلسه، آقای دکتر نیاپرست به ارائه مطلب پرداختند که به شرح زیر می‌توان به اهم موارد و مسائلی که در خصوص اعتبار آمار و نقش آن در مدیریت و حکمرانی دارد، اشاره کرد:
ایشان اذعان داشتند که استفاده نابجا و نادرست از اطلاعات بدست آمده از خروجی علم آمار می‌تواند ناشی از عدم آگاهی از فرایند علم آمار و عدم توجه به اهمیت استخراج درست و صحیح داده‌ها به عنوان محور اصلی و اساسی استنباط‌های آماری باشد، در ادامه ایشان افزودند که برای پیشبرد اهداف جامعه و روند رو به رشد و توسعه‌ی پایدار آن نیاز مبرم به رصد به روز و آنلاین داده‌های جامعه و همچنین استفاده از اطلاعات پیشین می‌باشد که با در نظر گرفتن اطلاعات پیشین و مشاهدات فعلی بتواند چشم انداز روشنی را برای آینده به همراه داشت و علاوه بر مدیریت شرایط حال بتواند برای آینده هم برنامه مدون و منظم با اعتبار بالایی را متصور شد.
آقای دکتر نیاپرست در ادامه اضافه کردند که حکمرانی مبتنی بر اطلاعات و آمار درست و صحیح در برگیرنده‌ی سلامت جامعه از هر حیث می‌باشد که در این خصوص به مواردی چون پزشکی، کشاورزی و ... نیز اشاره داشتند.
ایشان در ادامه مباحث مهمی را بیان نمودند و به این نکته اشاره کردند که سخن رمز آلوده آمار می‌تواند همراه با فریب دیگران باشد و حکمرانان و متولیان ساختار آماری می‌توانند با آمار و اطلاعات به ظاهر معتبر ولی در باطن نادرست، جامعه را به گمراهی کشانده و همین امر باعث ایجاد بی اعتمادی در سطح جامعه شود، لذا یکی از پیشنهادهای اصلی ایشان آموزش آمار در سطح حتی عام در جامعه است همانند آموزش برخی از موارد پزشکی که همواره نیاز نباشد که شخص برای کوچکترین مشکل پزشکی به پزشک یا مراکز درمانی مراجعه نماید و بطور مشابه با آموزش سواد آماری و افزایش آگاهی بین جامعه، از بدام افتادن در دام داده‌ها و اطلاعات ناصحیح ممانعت به عمل آورده شود.
یکی از نکاتی که آقای دکتر نیاپرست به آن اشاره و تأکید داشتند، در بکار گیری مناسب و صحیح روشهای تعیین میزان حجم نمونه و نوع انتخاب آنها به عنوان مشت نمونه خروار در راستای تعمیم اطلاعات بدست آمده با خطای بسیار پایین است، چراکه اطلاعات اشتباه و غلط معلول نمونه ناصحیح است.
از دیگر موارد مهمی که ایشان بدان اشاره و تأکید داشتند، نبود یک متولی مشخص در خصوص آمار و اطلاعات است و البته اگر هم در موارد و یا جایگاه‌هایی به این امر توجه شده متأسفانه با به کار گیری افراد غیر متخصص، آن اثر بخشی مورد نظر را نداشته و عملا کارایی خاص خود را از دست می‌دهد. دکتر نیاپرست وجود اطلاعات شفاف و گردش مناسب آنها در جامعه را عامل رشد و توسعه دانسته و ایشان اعتقاد دارند که نبود اطلاعات به روز و یا مخفی انگاری اطلاعات در بسیاری از موارد باعث عدم اعتماد و ضربه زدن به بدنه‌‌ی اصلی جامعه، که مردم هستند می‌شود.
نقد ناقد اول:
آقای دکتر سیدرضا هاشمی به عنوان ناقد اول در خصوص مطالبی که توسط دکتر نیاپرست ارائه گردید ابتدا به ارائه نکاتی همسو با دیدگاه دکتر نیاپرست پرداختند و در ادامه ضمن ایراد و نقد جدی بر گردش صحیح اطلاعات در فرایند مدیریت و حکمرانی یکی از علل بروز مشکلات مخصوصا در حوزه سلامت را به همین امر مرتبط دانسته و در ادامه به صورت خاص به اثر سوء مصرف بدون قاعده مواد افزودنی بر محصولات کشاورزی اشاره نمودند و اظهار داشتند که متأسفانه در رابطه با اثرات سوء ناشی از این نوع محصولات کشور به دلیل عدم وجود داده و اطلاعات صحیح مشخص نیست که چه تبعات زیست محیطی بر جامعه و سلامت افراد جامعه دارد، ایشان معتقدند که استفاده ابزاری از علم آمار و عدم گردش شفاف اطلاعات و عدم استفاده از متخصصین آمار در تحلیل داده در کنار عدم امکان دسترسی به داده‌های مربوط به ساختارهای جامعه باعث شده است که اطلاعات درستی هم نوع اثر گذاری (سوئ) بر سلامت مردم وجود نداشته باشد و همین امر در مخفی انگاری عملکرد افراد سودجو کمک کرده و نه تنها سلامت انسان‌ها بلکه سرمایه اجتماعی را هم به شدت در معرض خطر قرار می‌دهد.
آقای دکتر هاشمی مروری هم بر اتفاقات اخیر داشتند و عنوان کردند که اگر آمار برای مدیران از درجه اهمیت مناسبی برخوردار می‌بود، می‌توانستند با مصاحبه با معترضین و یا به نحوی دیگری در خصوص جمع آوری داده و تحلیل آن به نوع و میزان نارضایتی آنها پی برده و متناسب با اطلاعات موجود در راستای برطرف نمودن و تأمین رضایت معترضین پیش می‌رفتند تا بیش از این جامعه دچار خسران نشود.
نقد ناقد دوم:
آقای دکتر سیاوش قلی پور به عنوان ناقد دوم در شروع بحث خود به این نکته اشاره داشتند که جهت بررسی‌های لازم و انجام تحلیل‌های دقیق متأسفانه فقدان داده وجود دارد، ایشان اشاره نمودن که به عنوان مثال در خصوص خودکشی آمار درستی هیچگاه در اختیار نبوده و به همین دلیل نمی‌توان از حیث جامعه و جمعیت شناسی تحلیل آماری مناسب را در خصوص علل و عوامل بروز خودکشی داشت تا از بروز بیشتر آن جلوگیری کرد.
دکتر قلی پور در ادامه اضافه نمودند که نه تنها در خصوص مبحث خودکشی داده مناسب وجود ندارد، بلکه در زمینه‌های دیگر مانند فرهنگ و آن هم از حیث رفتار، کردار و خلق و خوی مردم جامعه، آمار و اطلاعات قابل توجهی وجود ندارد و همین باعث بروز بسیاری از ناهنجاری‌ها در سطح جامعه می‌شود. ایشان افزودند که عدم ارائه راه حل‌های جامعه شناختی جهت برون رفت جامعه از معضلات اجتماعی، وابستگی به نقص در مباحث نظری نمی‌باشد بلکه این عدم وجود داده و اطلاعات مناسب و شفاف و حتی در بسیاری موارد داده‌های بی پایه و اساس بدون تکیه بر اصول اساسی جمع‌آوری آن باعث می‌شود که یا تحلیل درست و مناسب از وضعیت جامعه نداشت و یا اینکه تحلیل‌های صورت گرفته با واقعیات جامعه همخوانی نداشته باشد و این امر باعث عدم اعتماد اعضای جامعه به نتایج ارائه شده می‌شود و در این عرصه به واقع سرمایه اجتماعی به خطر افتاده است که می‌بایستی برای آن فکر اساسی صورت بپذیرد.
آقای دکتر قلی پور در این خصوص به نکات بسیار مهمی در حوزه آمار اشاره نمودند که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
- داده‌های تاریخی به صورت ساختارمند جمع آوری نشده‌اند.
- حتی در حوزه دانشگاهی آرشیوی مناسب از داده و اطلاعات موجود نمی‌باشد.
- از این حیث که آمار بیان گر نظم و انضباط است، بنابراین اگر در جامعه‌ایی به آمار و اطلاعات اهمیت داده نشود یعنی در آن محیط و جامعه نظم و انضباط وجود ندارد.
- عدم وجود آمار به منزله عدم هوشمند بودن سیستم است.
- ارتقاء سطح کیفی زندگی بدون آمار امکان پذیر نمی‌باشد.
- تا زمانی که آمار در اختیار حکمرانان باشد، هر آنچه واقعیت وجود دارد نمایان نخواهد شد، بنابراین متولی آمار می‌بایستی مستقل از ساختار حکمرانی جامعه باشد.
- علم آمار به مثابه چراغی است که مسیر آینده را روشن می‌کند.
- ضرورت مشاورین آمار در کنار مدیران از نیازهای مبرم هر ساختار تصمیم سازی است.
نقد و پرسش‌های حاضران در جلسه:
آقای دکتر ابوزاده به عنوان یکی از حاضرین در جلسه موضوع مهمی را در خصوص وجود شخصی مؤثر در مستند آمار کشور در سال‌های گذشته اشاره نمودند و عنوان کردند که چرا با وجود ایشان همچنان آمار در کشور سازماندهی مناسب نداشته و ندارد.
آقای دکتر منصوری هم از دیگاه فلسفی مباحثی را در خصوص علم آمار مطرح نمودند و اظهار کردند که آمار زمانی که جامعه توسعه محور می‌باشد مورد توجه قرار می‌گیرد و زمانی که به آن اهمیت داده نمی‌شود متوجه می‌شویم که جامعه توسعه محور نیست. ایشان همچنین عنوان نمودند که هر چه ساختار سیاسی به جامعه مدرنیته نزدیک باشد اهمیت آمار مشخص می‌شود، بنابراین هر چقدر حاکمیت از واقعیت هراسان باشد دیگر حرف متخصصین شنیده نمی‌شود.
در ادامه سرکار خانم دکتر شرفی از حاضرین در جلسه مطالبی را عنوان نمودند که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
ایشان معتقدند که در وهله نخست درجه اهمیت آمار سپردن سکان هدایت آن به شخصی مدیر و با همین تخصص است، ایشان معتقدند که بیشتر دست اندرکاران اصلی آمار کشور متأسفانه متخصص علم آمار نیستند و به همین دلیل درک درستی هم از اهمیت آمار نداشته و شاید یکی از بزرگترین دلایل بی توجهی به این علم همین عدم به کار گیری متخصصین این حوزه در جایگاه خاص خود باشد.
پاسخ ارائه دهنده به حاضران:
آقای دکتر نیاپرست در پاسخ به برخی از مسائل مطرح شده در رابطه با موارد مطرح شده توسط ایشان در پاسخ به نقد آقای دکتر ابوازده عنوان کردند که آقای دکتر عادل آذر درست است که شخصیت مؤثری در مدیریت کشور بودند ولی متأسفانه متخصص آمار نبودند و ایشان رشته تخصصی شان مدیریت بوده و شاید به همین دلیل نتوانستند در حوزه آمار و پیشبرد اهداف آن خیلی موفق باشند. همچنین بیان نمودند که در کشور عدم استقلال متولیان آمار در بیان اطلاعات و نبود شفافیت اطلاعات برای این حوزه زیان بار است.
جمع بندی مدیر جلسه:
با توجه به مطالب ارائه شده توسط آقای دکتر نیاپرست و ارائه نظارت همسو و گاها غیر همسو (نقد) توسط ناقدین جلسه و همچنین بیانات حاضرین در جلسه مبین این امر است که اهمیت علم آمار و نقش آن در تصمیم گیری‌های جزء و کلان جامعه عنصری انکارناپذیر است، عدم آشنایی مدیران و عدم آشنایی نسبی ایشان نسبت به این علم باعث اتخاذ تصمیماتی خواهد شد که گاها خسران‌های جبران ناپذیری را به جامعه تحمیل می‌کند. ایشان یادآور شدند که آمار، علم بررسی و ارزیابی ساختارهای رفاهی جامعه است، با داشتن اطلاعات مستخرج از خروجی علم آمار می‌شود یک جامعه را مناسب هدایت و درست به سرمنزل سعادت سوق داد.
در کشورهای توسعه یافته، علم آمار جزء لاینفک ارکان اصلی تصمیم گیری و تصمیم سازی است. عدم وجود اطلاعات و آمار از گذشته یک جامعه، فضایی تاریک را در پیرامون مسئولین به وجود خواهد آورد که با داشتن اطلاعات از ساختار گذشته و مشاهدات تحلیل شده‌ی حال می‌توان علاوه بر تمرکز مناسب بر اداره‌ی حال حاضر جامعه، برای آینده جامعه هم برنامه ریزی مناسب و شایسته داشت که نتیجه‌ی آن سوق دادن جامعه به سعادت و خوشبختی افراد آن است که اولین نتیجه آن اعتماد افراد جامعه به مسئولین در اتخاذ تصمیم‌های آنهاست و مدیران و در سطح کلان حکمرانان نبایستی سرمایه اجتماعی به این عظمت را نادیده گرفته و به آن اهمیت ندهند، اهمیت به افراد جامعه و ارتقاء سطح کیفی زندگی آنها فرایند حکمرانی را به مراتب ساده تر خواهد کرد، مردم یک جامعه حق دارند از هر آنچه که در جامعه اتفاق می‌افتاد مطلع شده و از وجود اطلاعات درست و شفاف بهره ببرند تا اینکه صرفا این اطلاعات آمار در اختیار یک عده افراد خاص به عنوان رانت قرار گیرد.