آشنایی با شهر کرمانشاه

کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی بازمی‌گردد و از آن دوران تا حمله اعراب به ایران بعنوان دومین پایتخت ساسانیان مورد توجه حکومت بود و بناهای زیادی در دوران خسروپرویز در آن ساخته شد؛ شهر کرمانشاه پایتخت بهاری خسروپرویز بوده و وی همه ساله در فصل بهار به این شهر می‌آمد. اوج شکوفایی کرمانشاه پس از اسلام، در سده یازدهم میلادی یعنی دوران سلجوقیان بود که بعنوان شهر ارشد ولایت کردستان انتخاب شد. باگذشت یازده سده از حمله اعراب به ایران، این شهر در دوران قاجار دوباره شکل شهرنشینی خود را بازیافت و به یکی از شهرهای قدرتمند تبدیل شد. به‌هرحال کرمانشاه همواره دارای جایگاهی رفیع در تاریخ ایران بوده است؛ سنگ نوشته‌های تاریخی و تصاویر موجود در بیستون و طاق بستان که شامل آثاری از دوره شاهنشاهی هخامنشی و ساسانی می‌شود و نیز دیگر آثار مکشوفه و برجای‌مانده از گذشته‌های دور و نزدیک، خود حاکی از مدنیت زنده و پایدار در منطقه بوده است. کرمانشاه بدلیل قرارگرفتن در چهارراه دو محور شمال به جنوب و شرق به غرب و نیز همسایگی با کشور عراق و واقع شدن بر سر راه شهرهای زیارتی کربلا و بغداد از اهمیت بسیاری برخوردار است. این شهر در جنبش مشروطه سهمی به سزا داشت و در جنگ جهانی اول و دوم به تصرف نیروهای بیگانه درآمد و پس از پایان جنگ تخلیه شد. همچنین در جنگ ایران و عراق، خسارت‌های زیادی دید.
   کرمانشاه در دوره‌های مختلف دارای نام‌های گوناگونی بوده که معمولاً با تغییر از حکومتی به حکومتی دیگر صورت می‌گرفته است؛ در قدیمی‌ترین شکل خود اولین‌بار در دوران باستان و در زمان فرمانروایی کاسی‌ها کرمانشاه را با نام الیپی می‌خوانند و در دوران هخامنشیان از کرمانشاه با نام‌های کامبادن، کارمیسین، کارمیشین، کرمینشان و... یاد می‌شود. پس از اسلام، نام کرمانشاه در زبان عربی به قرماسین تغییر پیدا کرد، اما در دوره‌های بعدی از نام‌های کرمانشاهان و کرمانشاه استفاده شد.
پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ به قهرمان شهر و چندی بعد به باختران تغییر پیدا کرد؛ ولی از آنجاییکه این امر با اعتراضات گسترده مردم کرمانشاه همراه شد، در نتیجه چندی بعد با تلاش‌های اسماعیل ططری و با تصویب قانونی نام شهر به نام قدیمی کرمانشاه تغییر یافت.

شهر کرمانشاه سرشار از جاهای دیدنی زیبا اعم از طبیعی و تاریخی است و جاذبه‌های تاریخی این شهر بیشتر آثار باقی‌مانده از دوران ساسانیان بوده که سرآمد آن‌ها طاق بستان است که به‌گونه‌ای نماد شهر کرمانشاه هم به‌حساب می‌آید. جاذبه‌های تاریخی مذهبی کرمانشاه عبارتند از محوطه تاریخی بیستون، طاق بستان، تکیه معاون الملک، مسجد عمادالدوله، مسجد جامع کرمانشاه، مسجد جامع شافعی، تکیه بیگلربیگی، مسجد حاج شهباز خان، مسجد شاهزاده، مسجد دولتشاه، خانه خواجه باروخ و غیره. در ادامه معرفی کوتاهی از این دسته جاذبه‌ها خواهد شد.

طاق بستان

طاق بستان که یکی از معروف‌ترین مکان‌های توریستی شهر کرمانشاه و شکارگاه پادشاهان ساسانی بوده است، مجموعه‌ای بی‌نظیر از سنگ نگاره‌ها و سنگ نوشته‌های دوره ساسانی است که در شمال غربی کرمانشاه قرار دارد. این مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شده و ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد که شامل دو طاق بزرگ و کوچک و چند سنگ نوشته (کتیبه) به خط پهلوی است. آنچه روی سنگ‌های دو طاق حجاری شده، صحنه‌های تاریخی تاج‌گذاری خسروپرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم، تاج گذاری شاهپور دوم و سوم است. وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی مفرح تبدیل نموده که از زمان‌های دیرین تا به امروز مورد توجه بوده است. در پایین‌تر از محوطه تاریخی طاق بستان و شهر تاریخی کامبادنه منطقه‌ای به نام شکارگاه خسروپرویز وجود دارد که در زمان خسروپرویز برای شکار تفریحی کاربرد داشته است که در نقش برجسته‌های طاق بستان این شکارها به تصویر کشیده شده‌اند. این اثر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. طاق بستان قرار بود روزی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گیرد اما رستوران‌ها و خانه‌های اطراف آن مانع این اقدام هستند و مشکلات فراوانی نیز برای این اثر مهم تاریخی ایجاد کرده‌اند.

محوطه تاریخی بیستون

محوطه تاریخی بیستون در سی کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه، جنوب غربی شهر بیستون و در دامنه کوهی با همین نام در مسیر همدان به کرمانشاه قرار دارد. قداست کوه بیستون، شرایط مطلوب آب و هوایی و قرارگیری بر سر راه‌های مهمی ازجمله جاده ابریشم، باعث شد تا در دوره‌های مختلف پادشاهان و فرمانروایان بسیاری به این منطقه توجه کنند و آثار و یادگاری‌های تاریخی فراوانی در دل و دامنه این کوه به یادگار بماند. این آثار تاریخی شامل کتیبه بیستون، مجسمه باشکوه هرکول، نقش مهرداد اشکانی، فرهاد تراش، پل ساسانی، کاروانسرای ایلخانی، کاروان‌سرای شاه‌عباسی و پل صفوی می‌شود.
   سنگ نوشته یا کتیبه بیستون بزرگ‌ترین کتیبه جهان و نخستین متن شناخته شده ایرانی، یکی از جاذبه‌های بسیار مشهور شهر کرمانشاه و از آثار دوره هخامنشیان می‌باشد. این کتیبه از سال ۲۰۰۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. سنگ نوشته بیستون یکی از مهم‌ترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد. علاوه‌برآن می‌توان به مجموعه کاروانسرای شاه عباسی اشاره کرد که رو به کوه بیستون ساخته شده و دارای سبک چهار ایوانی است. در چهار گوشه این بنا، برج‌هایی قرار دارد که برج‌های ضلع غربی مدور و برج‌های ضلع شرقی هشت ضلعی است. در چندین سال اخیر، این کاروانسرا مورد بازسازی قرار گرفته و تبدیل به هتلی مجهز به نام لاله بیستون شده است.

تکیه معاون الملک

تکیه معاون الملک معروف‌ترین اثر از دوره قاجاریه در شهر کرمانشاه است که در بافت قدیمی شهر در محله آبشوران به دستور حسین خان معین الرعایا در سال ۱۳۱۵ هجری قمری بنا شده و بعدها به همت حسن خان معین الملک تکمیل شد. این مجموعه از سه بخش اصلی حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده و کاشی‌کاری منحصربه‌فرد آن در جهان بی‌همتا است. رنگ‌های بکار رفته در کاشی‌های برجسته و نیمه برجسته سقف، دیوارها و سقاخانه این تکیه همه از رنگ‌های طبیعی بوده که در نوع خود در دنیا نظیر ندارد. به‌علاوه نقاشی‌های دیواری تکیه معاون الملک که با کاشی نقش شده‌اند نشان دهنده جنگ‌های مهم صدر اسلام هستند. نکته جالب در مورد تکیه این است که نقاشی‌های دیواری و کاشی‌های این بنا تنها به اتفاقات مذهبی بسنده نکرده‌اند. در میان نقاشی‌های امامان و پیامبران می‌توانید داستان‌های شاهنامه، داستان‌های اساطیری ایرانی و حتی نقش تخت جمشید را هم پیدا کنید. این نکته به‌خودی‌خود کمک می‌کند تاروپود فرهنگ و هنر ایرانی را در جان مذهب کرمانشاه بهتر ببینید.
   تکیه معاون الملک میزبان عزاداری‌های مردم کرمانشاه بوده است. بخش زینبیه که دارای دو درب است برای بانوان ساخته شده بود. بانوان هنگام ورود، از دری که در بخش بالایی زینبیه تعبیه شده، استفاده می‌کردند. این امر باعث می‌شد که بدون برخورد با آقایان بتوانند در تکیه رفت‌وآمد کرده و در مراسم عزاداری شرکت کنند. بخش حسینیه و عباسیه نیز برای عزاداری مردان ایجاد شده بود که تابلوهای بی‌نظیری دارد. همچنین در بخش حسینیه می‌توان از موزه‌های پوشاک و مردم‌شناسی دیدن کرد.

خانه خواجه باروخ

این خانه در بخش یهودی نشین محله قدیمی فیض آباد واقع شده و توسط خواجه باروخ که یکی از تجار کلیمی کرمانشاه بود در عصر ناصری ساخته شده است. این خانه امروزه به نام خانه رنده کشی که آخرین مالک آن می‌باشد، معروف شده است.

تکیه بیگلربیگی

تکیه بیگلربیگی نیز یکی از تکایای زیبای کرمانشاه است که در دوره قاجاریه توسط عبدالله خان ملقب به بیگلربیگی در بافت قدیمی شهر و در محله فیض آباد ساخته شده و از لحاظ آیینه کاری بی‌نظیر است. در سمت غربی حیاط تکیه، تالار آیینه کاری بزرگی ساخته شده که به حسینیه معروف است. این تالار با تزیینات عالی و کتیبه‌هایی که مربوط به دوران مظفرالدین شاه است، تزیین شده و از شگفتی‌های معماری کرمانشاهی محسوب می‌شود. در دو طرف دیگر این تالار، اتاق وسیع مهمانخانه قرار دارد. همچنین موزه خط و کتابت در داخل این تکیه پذیرای بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان است و شما را قدم‌به‌قدم از نقاشی‌های دیواری غارها توسط انسان‌های اولیه تا قرآن‌های نفیس و دست‌نوشته و اسناد قدیمی مربوط به خانواده بیگلربیگی در دل تاریخ کرمانشاه جلو می‌برد.

کرمانشاه جزء شهرهایی است که سوغاتی‌های محبوب زیادی دارد. مانند انواع شیرینی‌های سنتی از جمله نان خرمایی، نان برنجی، کاک کرمانشاهی، بژی و انواع صنایع دستی از جمله گلیم، قالی، جاجیم، گیوه، نمد، چرم و انواع ابزار موسیقی. از دیگر سوغات محبوب و پر خاصیت این استان می‌توان به روغن کرمانشاهی که از مشک زدن شیر گاو و گوسفند بدست می‌آید، اشاره کرد.