از "کَن" تا "کَن" - پرتال اصلی دانشگاه رازی
دکتر تورج زینی‌وند، پژوهشگر و استاد دانشگاه، در یادداشتی به نقد فیلم «عنکبوت مقدس» پرداخت.
دکتر تورج زینی‌وند: فیلم «عنکبوت مقدس» به کارگردانی علی رفیعی در جشنواره امسال کن، برنده جایزه نخل طلا، جایزه بهترین بازیگر زن: «زهرا امیر ابراهیمی» گردید. داستان این فیلم ضدایرانی و ضدمذهبی، مربوط به قتل‌های جنایی در فاصله سال‌های ۷۹ و ۸۰ در شهر مشهد است که فردی به نام «سعید حنایی» اقدام به کشتن زنان بدکاره می‌کند. کمپانی سرمایه‌گذار در این فیلم؛ یعنی «متروپلیتن» نیز متعلق به یهودی به نام ساموئل پلیتن است. انتخاب این فیلم با واکنش‌های متعددی در کشور روبرو شد؛ برخی از سلبریتی‌ها به تعریف و تمجید و ستایش از این انتخاب پرداخته و آن را ارمغانی بزرگ برای سینمای ایران دانستند. برخی از منتقدان نیز آن را به شدت محکوم کرده و در پس این انتخاب، اهداف ضددینی و ضدفرهنگی را تحلیل کرده‌اند.
امّا پرسش‌های جدی که درباره انتخاب این فیلم (علیرغم دریافت امتیاز‌های ضعیف از سوی داوران) مطرح می‌شود؛
۱. دلایل و اهداف انتخاب این فیلم ضدایرانی، ضد مذهبی و زن‌ستیز از سوی متولیان جشنواره چیست؟
۲. آیا جشنواره کن، تنها یک جشنواره فرهنگی- هنری است یا اینکه در پس آن اهداف سیاسی، مذهبی، اجتماعی و فرهنگی نهفته است؟
۳. دلایل برخی واکنش‌های همسو و موافق با انتخاب این فیلم در میان برخی سیاسیون، سلبریتی‌ها و هنرمندان و روزنامه‌نگاران چیست؟
۴. چرا متولیان جشنواره‌های فرهنگی و هنری در غرب همواره به‌دنبال «اسلام ستیزی» یا «ایران هراسی» هستند؟ آنها به دنبال چه اهدافی هستند؟
۵. چرا در این فیلم، نظام و حاکمیت جمهوری اسلامی، همسو با قتل‌های صورت‌گرفته تفسیر و تصویر می‌شود؟
۶. چرا بسیاری از جلوه‌های بصری این فیلم که مربوط به فرد قاتل است، به حرم امام رضا (علیه السلام) مرتبط و متصل می‌گردد؟
۷. آیا برخی اتفاقات رخ داده در جشنواره امسال فیلم فجر و سال‌های قبل نیز به‌عنوان بخشی از این سناریوی «ضدفرهنگی» و «ضدمذهبی» قابل تحلیل است؟
۸. چرا در دو دهه اخیر، برخی سلبریتی‌ها، نقش لیدری جریان‌های ضدفرهنگی و دینی و حتی بعضاً سیاسی را در داخل و خارج عهده‌دار هستند؟
۹. وظیفه و سهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی در «مدیریت» و «راهبری فضای فرهنگی، اجتماعی و هنری» کجاست؟ چه کسی متولی و پاسخگوی هنجارشکنی و قانون‌گریزی برخی سلبریتی های عرصه‌های هنری این کشور به‌ویژه دنیای هنر هفتم است؟
۱۰. تا چه زمانی باید نظاره‌گر «التهاب فرهنگی» در عرصه رهاشده سینمای این کشور بود؟ آیا آزادمردی وجود ندارد که به اصلاح وضعیت بی‌سامان این هنر تأثیر گذار بپردازد؟
مسلّم است که سینما یکی از عناصر و پایه‌های بسیار مهم فرهنگی و اجتماعی در جهان به شمار میآید و امروزه چه بسا الگو و رؤیای بسیاری از جوانان و نوجوانان در سبک زندگی برگرفته از روش زندگی سلبریتی‌ها و سینماگران است. این مسأله و موضوعات دیگرِ بسیاری، حکایت از تأثیر سینما و تلویزیون بر زندگی جوامع امروزی است. اما اگر این رسالت و نقش مهم سینما و سینماگران دستخوش سیاسی‌کاری و بی‌اخلاقی شود، آن هنگام است که پیامدهای سوء و جبران‌ناپذیر فرهنگی گریبانگیر جامعه خواهد شد.
در پایان نیز چند پرسش از برخی هنرمندان عرصه سینما دارم:
۱. چرا فکر می‌کنید راه پیشرفت و ترقی شما، در آن سوی مرزها و بازی در فیلم‌های ضدایرانی، ضددینی و ضداخلاقی نهفته است؟
۲. چرا در فهم فلسفی و فرهنگی هنر متعالی و مدرن به‌جای تکیه بر فرهنگ و میراث کهن کشور، به غرب و چنین جشنواره‌هایی که اصولاً فاقد ماهیت‌های درست فرهنگی هستند تمایل دارید؟
۳. چرا حاضرید به هر قیمتی اصالت و ارزش‌های فرهنگی، انسانی و دینی را زیر پا بگذارید و چندمتر بر فرش‌های قرمز امّا در حقیقت سیاه چنین جشنواره‌های بین‌المللی که پر از اهداف ضددینی و انسانی هستند، گام بردارید؟ به کجا می‌روید؟
۴. شما که مدعی وطن دوستی، انسانیت و شرافت هستید، چرا در تمامی آثارتان، تصویر و چهره‌ای مخدوش و مشوش از فرهنگ و تاریخ ایرانی نمایش می‌دهید؟
۵. درباره کدامیک از مفاخر و شخصیت‌های تاریخی، فرهنگی و انقلابی گذشته و حال ایران حتی یک فیلم کوتاه ساخته‌اید؟
۶. از نظر شما تفاوت میان دو تعبیر «وطن‌فروشی» و «خیانت» با دو تعبیر «وطن‌پرستی» و «وطن‌‌دوستی» در چیست؟ شما که ادعای مطالعه آثار ادبی و نمایشی جهان را در کارنامه خود دارید، چگونه تاکنون به تمایز این دو واژه اندیشه نکردید؟
۷. قصد و غرضتان از «تخریب» و «سیاه‌نمایی» فرهنگی و اجتماعی چهره ملت کهن و ریشه‌دار ایران چیست؟ آیا واقعاً مدینه فاضله‌ای که شما در جستجوی آن هستید در غرب است و ما شرقیان سراسر در بیچارگی و بدبختی به سر می‌بریم؟
۸. شما که در ملأعام، هیچ‌گونه عرف و هنجاری را حتی در تعامل با همسرتان رعایت نمی‌کنید، در خلوتگاه خویش با دختران و زنان هنرجوی این مملکت چه گونه رفتار می‌کنید؟
شوربختانه، برخی سلبریتی‌های سینمای ایران، از جمله برخی افراد شرکت‌کننده در چنین جشنواره‌هایی، گزاف‌ترین دستمزدها را در سخت‌ترین شرایط اقتصادی کشور و تنگناهای معیشتی مردم دریافت می‌کنند و از قِبَل سینمای ایران به ثروت و شهرت می‌رسند، امّا اینچنین علم وطن‌فروشی برداشته و بی‌اعتنا به باورها و آرمان‌های دینی و سیاسی این سرزمین مقدس که ثمره خون مطهر هزاران شهید گلگون کفن است، در مسیر بی‌راهه و همسو با جریانات ضدانقلاب و معاند حرکت نموده و فریب زرق و برق دروغین این جشنواره‌های خارجی را می‌خورند.
فیلم سخیف «عنکبوت مقدس» که با نمایش چهره‌های مخدوش و غیرواقعی از جامعه ایرانی و توهین به باورهای مقدس شیعیان در جشنواره کَن مورد تقدیر قرار گرفت، یقیناً در دام سیاه‌نمایی و پلشتی‌های ضدفرهنگی و ضددینی افتاده است، همچنان که بسیاری از شخصیت‌های فرهیخته هنری، سینمایی، مذهبی و سیاسی در نکوهش ارزش و اعتبار این جشنواره و معیارهای گزینش آثار و افراد برتر به زیبایی قلم برگرفته و با نقد منصفانه، ماهیت و اصالت این جشنواره سیاسی را زیر سؤال بردند.
جای سؤال دارد که مگر در کشورهای غیراسلامی که روزانه هزاران جنایت از قتل، تجاوز، آدم‌ربایی و... از آنها تیتر رسانه‌ها می‌شود، در باب علل و انگیزه این جنایت و مرتکبین آن رنگ و بوی مذهبی و سیاسی به میان میآید؟! آیا در تیراندازی‌های مرگبار اخیر در ایالات متحده آمریکا به ویژه قتل‌عام هفته گذشته در مدرسه ابتدایی «اووالد» در تگزاس، ریشه این جنایات را به عوامل مذهبی و سیاه‌نمایی علیه مذهب و دین نسبت داده‌اند؟! پس چگونه است که در این فیلم باورها، آرمان‌ها و امید‌های میلیون‌ها انسان را مورد اهانت قرار می‌دهند؟!
پی‌نوشت: مقصود از لفظ نخستین «کَن» شهر کَن فرانسه است که این رویداد جهانی سینما به‌صورت سالانه در آن برگزار می‌شود. منظور از لفظ دومین «کَن»؛ «درّه»، «وادی» و «چاله» است که در زبان‌ها و گویش‌های برخی مردمان زاگرس‌نشین به‌کار می‌رود.