نشست هویت ایرانی در گفتمان انقلاب اسلامی» به مناسبت گرامیداشت روز وحدت حوزه و دانشگاه، با سخنرانی دکتر سید ضیاء هاشمی سرپرست سابق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مدیر عامل خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، ۲۵ آذر ماه ۱۳۹۸ در سالن اجتماعات شهید دکتر علیمحمدی دانشکده علوم برگزار شد.

در ابتدای این مراسم،  دکتر طهماسب علیپوریانی معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه رازی ضمن خیرمقدم به میهمانان و گرامیداشت یاد و خاطره شهدای دانشگاه و حوزه، طی سخنانی اظهار داشت: آنچه که می‌تواند دانشگاه و حوزه را به وحدت برساند «دانش» است.

ایشان یادآور شد: بی‌تردید چشم‌انداز وحدت حوزه و دانشگاه را بر همین مفهوم از دانش یعنی روی آوردن به سازوارگی مجموعه‌ای از اجزا در تار و پود هستی می‌بینیم. هرگونه وحدت و یا جدا شدن حوزه و دانشگاه صرفا می‌تواند در نزدیک شدن به این مفهوم از دانش یعنی پذیرفتن سازوارگی در مجموعه مولفه‌هایی است که ما با آنها زندگی می‌کنیم.

دکتر علیپوریانی با اشاره به آیه ۷۳ سوره مبارکه فرقان و تشریح ویژگی‌های مومنین بیان داشت: این آیه شریفه می‌فرماید: «وَ الَّذینَ إِذا ذُکِّرُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْها صُمًّا وَ عُمْیاناً؛ و کسانی‌اند که چون آیات پروردگارشان به آنان یادآوری شود، چشم و گوش بسته با آن‌ها رو به رو نمی‌شوند، بلکه در آنها می‌اندیشند و آنها را از روی بصیرت باور می‌کنند».  بزرگ‌ترین سند وحدت حوزه و دانشگاه را در دل این آیه شریفه می‌توان جستجو کرد.

هدف وحدت حوزه و دانشگاه بهره‌گیری از ظرفیت‌های این ۲ نهاد علمی برای پاسخگویی به نیازهای جامعه است

در ادامه دکتر سید ضیا هاشمی مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی طی سخنانی در خصوص هویت ایرانی در گفتمان انقلاب اسلامی و وحدت حوزه و دانشگاه اظهار داشت: جمعیت دانشگاهی ما نسبت به جمعیت کل کشور در سطح بسیار بالایی است به طوری که بیش از یک چهارم جمعیت بالای ۱۸ سال ایران تحصیلات دانشگاهی دارند و این نسبت قابل مقایسه با کشورهای توسعه یافته است.

دکتر هاشمی اضافه کرد: همچنین حوزه‌های علمیه ما بیش از هزار سال است که به فعالیت علمی می‌پردازند و این استمرار بلندمدت در دنیا کم نظیر است.

این محقق و مدرس دانشگاه با اشاره به مسائل اجتماعی اخیر تاکید کرد، نادیده گرفتن واقعیت‌ها و آسیب‌ها یا تبدیل کردن آنها به ابزاری برای تسویه حساب سیاسی، کمکی به حل مساله نمی‌کند، راه درست در این زمینه آن است که با رویکردی علمی به این موضوعات بپردازیم و آنها را آسیب‌شناسی کنیم.

ایشان به ضرورت بهره گیری مناسب از ادبیات انتقادی در مباحثات اجتماعی و سیاسی اشاره کرد و گفت: ادبیات انتقادی، گسترده و فراگیر است و نمی‌تواند گزینشی باشد. همچنین مرز آن با ادبیات تخریبی مشخص است، چون نقد و انتقاد تفاوتی فاحش با تخریب و توهین دارند.

به اعتقاد دکتر هاشمی برای حل مشکلات کشور باید با وحدت صاحب نظران حوزه و دانشگاه و هم‌افزایی برای حل موضوع گام برداشت وگرنه باز هم چالش‌هایی از جنس آبان ۹۸ می‌تواند برای کشور وجود داشته باشد.

مدیرعامل ایرنا یادآور شد که  اگر در ابتدای انقلاب اسلامی شهید مفتح از حوزه وارد دانشگاه شد و اگر شهید مطهری در حوزه و دانشگاه همزمان حرکت کرد و پاسخگوی نیازهای فکری و اندیشه‌ای جامعه بود، امروز نیز اساتید و بزرگان حوزه و دانشگاه باید در این مسیر قدم بردارند و به تبیین مسائل واقعی و حیاتی جامعه بپردازند.

دکتر هاشمی با طرح این سوال که دستاورد ما در ۴۰ سال گذشته در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه چه بوده است؟ عنوان کرد: ما در این مسیر برخی اقدامات شکلی مانند معادل‌سازی مدارک تحصیلی را انجام داده‌ایم اما این اقدامات در بهترین حالت تنها یک مقدمه است در حالی که کار اصولی و ارزشمند این است که حوزه و دانشگاه به سوالات واقعی و مهم جامعه پاسخ داده و چالش‌های کشور را مورد توجه قرار دهند.

ایشان با بیان اینکه امروز حوزه و دانشگاه نسبت به حفظ و صیانت از هویت اصیل ایرانی - اسلامی مسئولیت دارند، گفت: نهادهای علمی باید پاسخگوی ابهامات و سوالاتی باشند که در بخش های مختلف جامعه شکل می‌گیرد.

ناآرامی‌ها یک تلنگر بود

مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی حوادث آبان ماه را یکی از ابهاماتی دانست که باید توسط حوزه و دانشگاه بررسی و کنکاش شود زیرا این حوادث نه در کانون مناقشات سیاسی که در حاشیه شهرها و در دل اقشار فقیر شکل گرفت.

دکتر هاشمی با اشاره به آزردگی جامعه از حوادث و ناآرامی‌های امسال گفت: این اتفاق برای همه دست اندرکاران و دلسوزان یک تلنگر بود که باید از دیدگاه علمی و کارشناسی به بررسی آن پرداخت.

ایشان با بیان اینکه این رویداد نباید بهانه‌ای برای مچ‌گیری و تسویه حساب گروه‌های سیاسی باشد، عنوان کرد: اگر این حادثه با عمق تاریخی، فرهنگی و اجتماعی آن تحلیل، بررسی و آسیب‌شناسی شود، راه برای پیش بینی و پیشگیری بسیاری از چالش‌های احتمالی پیش رو و هدایت جامعه در مسیری بهتری باز می‌شود.

باید بدانیم کیستیم

مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی در بخش دیگری از سخنانش به سراغ موضوع هویت رفت و اظهار داشت: تا وقتی ندانیم کیستیم و هویت ما چیست، تحلیل درستی از انسجام و وحدت نخواهیم داشت.

دکتر هاشمی یکی از محورهای هویت‌بخشی جامعه را تاریخ و تجربه‌های تاریخی ملت دانست و گفت: فرهنگ دینی ما در کنار هویت تاریخی و سنت های ایرانی در چهارده قرن گذشته یک پیوند مستحکم را ایجاد کرده است.

ایشان گفت: ورود اسلام به ایران با استقبال ایرانیان همراه بود زیرا آرمان‌های اسلامی مانند عدالت‌طلبی، دفاع از مظلومان و مقابله با تبعیض در فرهنگ ایرانی پذیرفته شده بود و به همین دلیل هویت ایرانی با هویت اسلامی پیوند خورد.

انقلاب اسلامی برای اعتلای ایران بود

دکتر هاشمی با بیان این که ملت ایران در دوران پهلوی به سمت مدرنیسم متظاهرانه هدایت می‌شد، اظهار داشت: جامعه ایران به ویژه حوزه و دانشگاه نسبت به این گرایش موضع انتقادی گرفت و انقلاب اسلامی را رقم زد؛ در واقع چون مدرنیزاسیون متظاهرانه نتوانست مطالبات مشترک ملت را پاسخ دهد جامعه به دنبال دستیابی به الگویی برای پاسخ به ارزش‌ها، شعارها و خواسته‌های واقعی خود بود و به همین دلیل حکومتی سازگار با هویت، تاریخ و فرهنگ مردم ایران را مطالبه کرد.

این جامعه شناس با رد این تصور که ایران فدای انقلاب اسلامی شده است، گفت: انقلاب اسلامی برای اعتلای ایران رخ داد.

مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی اظهار داشت: تحول و توسعه جوامع در صورتی پایدار خواهد بود که با فرهنگ و هویت تاریخی آن سازگار باشد. توسعه تک ساحتی ناپایدار است اما توسعه‌ای که ریشه در فرهنگ، تاریخ و جغرافیا داشته باشد، پایدار خواهد ماند. در بحران‌های اجتماعی و تاریخی هم هویت اصیل هر جامعه نقش آفرینی می‌کند، همانطور که در تجربه دفاع مقدس هم این هویت ایرانی- اسلامی خود را به خوبی نشان داد و ملت ایران با اتکا به فرهنگ و ارزش‌های مشترک خود یک جنگ نابرابر را مدیریت کردند.

به گفته ایشان «هنوز هم دفاع مقدس برای ما مقدس است و عامل وحدت، هویت بخشی و سامان بخشی به جامعه محسوب می‌شود در حالیکه در جنگ‌هایی که بر مبنای فرهنگ و هویت اصیل جوامع نبوده است، نه تنها هیچ تقدسی برای ملت نداشته بلکه منشا مشکلات و بحران‌های بعدی هم شده است».

دکتر هاشمی تاکید کرد: انقلاب اسلامی ایران این هنر را داشته است که تعلقات ایرانی، اشتراکات تاریخی و مبانی فرهنگی و دینی را در یک چهارچوب قرار دهد و هویت اسلامی ایرانی را سامان بخشد. همین هویت اصیل است که اجازه فروپاشی جامعه در بحران ها را نمی‌دهد.

پاسخ انقلاب اسلامی به یک سوال جدی

مدیرعامل ایرنا گفت: در جریان مبارزات انقلاب اسلامی و آغاز انقلاب این سوال مهم مطرح بود که نسبت هویت ایرانی و ملی گرایی با دین گرایی و معنویت گرایی اسلامی چگونه است؟ در پاسخ به این سوال افراط و تفریط هایی هم صورت گرفت اما در نهایت انقلاب اسلامی یک پاسخ جامع به آن داد به طوری که اکنون مردم ایران هویت خود را ایرانی اسلامی یا اسلامی ایرانی معرفی می‌کنند.

گفت و شنود صمیمانه با دانشگاهیان

مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی در پایان سخنان خود در یک فضای صمیمانه و علمی پاسخگوی سوالات و ابهامات اساتید و دانشجویان دانشگاه رازی بود.

دکتر هاشمی در پاسخ به سوال یکی از اساتید دانشگاه رازی مبنی بر اینکه برخی معتقدند بین هویت ایرانی و هویت انقلاب اسلامی تضاد وجود دارد، گفت: در ابتدای انقلاب اسلامی ۲ جریان در مقابل آن قرار داشت: یک جریان غیردینی که مدافع فرهنگ غربی بود و معتقد بود که دین با دنیای مدرن سازگاری ندارد، در حالی که انقلاب اسلامی نشان داد تضادی با دستاوردهای مثبت مدرنیته ندارد، همچنانکه نشان داده است در مهم‌ترین مصداق مدرنیته یعنی پیشرفت علمی همراهی داشته و جهشی بزرگ را  به دست آورده است.

به گفته ایشان بخش دیگری از مخالفت‌ها با انقلاب اسلامی مربوط به یک جریان دینی سنتی بود که اعتقاد داشت گفتمان انقلاب اسلامی با سنت های دینی سازگار نیست؛ این ۲ جریان با افراط و تفریط‌هایی در بخش‌های مختلف جامعه بروز و ظهور داشته است ولی گفتمان اصیل انقلاب اسلامی، ورای این ۲ دیدگاه الگویی بدیع از دینداری و دین گرایی در دنیای مدرن را با اتکا به هویت ایرانی-اسلامی به نمایش گذاشت.

وحدت حوزه و دانشگاه، چرا؟

دکتر هاشمی همچنین در پاسخ به سوال یکی از فعالان دانشجویی دانشگاه رازی مبنی بر اینکه چه نیازی به وحدت حوزه و دانشگاه است و چرا آنها را به حال خود وا نمی‌گذاریم، عنوان کرد: وحدت حوزه و دانشگاه وحدت سازمانی نیست بلکه وحدت در هدف است و نه حتی در روش؛ آنگونه که بین رشته پزشکی و مهندسی وحدت وجود دارد چون هر ۲ یک هدف دارند و آن تولید علم برای پاسخگویی به سوالات جامعه و تربیت کارشناس برای رفع نیازهای آن است. بنابراین از آنجایی که کشور ما فرهنگ دینی دارد، در این زمینه هم سوال و نیاز دارد که باید به آن پاسخ داد و برای آنها کارشناس تربیت کرد.